Przywrócono świetność grobom wojennym oraz zabytkowym pomnikom nagrobnym

16 grudnia 2020

Przywrócono świetność grobom wojennym oraz zabytkowym pomnikom nagrobnym

Widoczne są już kolejne efekty renowacji konserwatorskich na cmentarzach wojennych i komunalnych Miasta Krakowa, które przeprowadzone zostały w ciągu bieżącego roku. Ostanie z prac zakończyły się pod koniec listopada na 1 i 2 kwaterze wojskowej na cmentarzu Rakowickim oraz na Kwaterze Żołnierzy Wojska Polskiego. Prace konserwatorskie przy zabytkowych pomnikach nagrobnych w większości zostały ukończone pod koniec października (na cmentarzu Podgórskim i cmentarzu Rakowickim). Co istotne, także w październiku dobiegł końca pierwszy etap modernizacji cmentarza wojskowego na Wzgórzach Krzesławickich, przy znacznym udziale pozyskanych przez Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie środków zewnętrznych.

Restauracje grobów wojennych i zabytków cmentarnych prowadzone przez Miasto to odzwierciedlenie dbałości zarówno o dziedzictwo materialne – integralną część jego historii, ale także pamięć poległych w walce o Ojczyznę.

Również i w tym roku, wzorem lat ubiegłych, Gmina Miejska Kraków oraz Zarząd Cmentarzy Komunalnych kontynuuje prace konserwatorskie mogił żołnierzy polskich na 1 i 2 kwaterze wojskowej na cmentarzu Rakowickim przy ul. Prandoty. Zasięg robót w roku 2020 objął ponadto groby żołnierzy poległych podczas II wojny światowej na Kwaterze Żołnierzy Wojska Polskiego na wspomnianej nekropolii oraz renowacje zabytkowych nagrobków na trzech krakowskich cmentarzach komunalnych.

Prace w obrębie 1 i 2 kwatery wojskowej na terenie cmentarza wojskowego na cmentarzu Rakowickim. Prace sfinansowane ze środków Rad Dzielnic, Budżetu Obywatelskiego oraz Gminy Miejskiej Kraków

W przypadku remontu nagrobków żołnierzy polskich, w tym walczących podczas I wojny światowej oraz biorących udział w walkach w latach 1919 -1920, zmarłych w okresie międzywojennym i pochowanych na cmentarzu Rakowickim w obrębie pierwszej i drugiej kwatery wojskowej tegoroczne zadania objęły: rekonstrukcję zniszczonych elementów betonowych nagrobków, renowację płyt napisowych tzw. attyk, tablic oraz krzyży na nagrobkach żołnierskich, tablicy marmurowej z inskrypcją, rekonstrukcję w granicie Strzegom zniszczonych elementów betonowych 10 nagrobków na kwaterze 2 wojskowej wraz z ich osadzeniem na nowych fundamentach, wymianę lastrykowych nagrobków na nowe – z granitu strzegomskiego z wykuciem napisów upamiętniających pochowanych żołnierzy WP.

W odnowionych mogiłach spoczywają m.in. ppłk. Alfred Kostka, Edward „Mucha” Muszyński, Bolesław Zieliński, Jan Czerniowski.

Wszystkie powyższe prace przy grobach w obrębie 1 kwatery wojskowej sfinansowano ze środków Gminy Miejskiej Kraków wydzielonych do dyspozycji Dzielnic (Dzielnica I Stare Miasto – kwota 11 760,43 zł brutto, Dzielnica II Grzegórzki – kwota 9 000,00 zł brutto oraz Dzielnica III Prądnik Czerwony – kwota 5 000,00 zł brutto).

Ponadto zrekonstruowano w granicie 10 nagrobków żołnierzy polskich na kwaterze 2 wojskowej wraz z osadzeniem ich na nowych fundamentach.

Wartość prac: 6 284,80 zł brutto - środki Gminy Miejskiej Kraków

Zadanie realizowano w ramach Budżetu Obywatelskiego Miasta Krakowa 2019 - środki w wysokości 50 000,00 zł brutto.

Łącznie w 2020 r. w obrębie 1 i 2 kwatery wojskowej dokonano rekonstrukcji oraz prac remontowo - konserwatorskich na 14 nagrobkach.

Zły stan techniczny wielu pozostałych nagrobków wykonanych w okresie międzywojennym kwalifikuje je do podjęcia pilnych prac remontowych (na kwaterach 1, 2, 3, 4 i 5 wojskowej pozostaje do odnowienia kilkadziesiąt mogił żołnierzy Wojska Polskiego). Spękane płyty i częściowo nieczytelne napisy epitafijne uniemożliwiają odwiedzającym cmentarz właściwą identyfikację pochowanych tam żołnierzy. Dlatego też w latach następnych Miasto również planuje renowację oraz wymianę kolejnych nagrobków na grobach żołnierskich.

Remonty grobów wojennych sfinansowane z dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Wojewody Małopolskiego oraz środków własnych Gminy Miejskiej Kraków

Przypomnijmy w 2019 roku renowacją objęto 12 mogił wojskowych (u zbiegu kwater XVIII, XXIIb i pasa 33b) – w ramach zadania „Remont konserwatorski grobów wojennych z czasu I wojny światowej oraz lat 1919–1920 na cmentarzu Rakowickim w Krakowie”. Zadanie realizował Zarząd Cmentarzy Komunalnych. Całkowity koszt przedsięwzięcia to 108 tys. zł –ZCK w Krakowie otrzymał dotację z MKiDN w wysokości 73 tys. zł oraz dotację od Wojewody Małopolskiego w wysokości 15 tys. zł. Jednostka na ten cel wygospodarowała z własnych środków prawie 21 tys. zł.

W roku bieżącym dokonano wymiany nagrobków na grobach żołnierzy polskich na Kwaterze Żołnierzy Wojska Polskiego na cmentarzu Rakowickim.

Na wniosek Gminy Miejskiej Kraków złożony w ramach programu „Groby i cmentarze wojenne w kraju” na realizację ww. zadania zostało przyznane dofinansowanie ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszy Promocji Kultury, oraz przyznane zostały środki finansowe Wojewody Małopolskiego.

Roboty budowlano – montażowe objęły 58 nagrobków żołnierzy WP z lat 1939 – 1945. Polegały one na wymianie lastrykowych nagrobków na nowe – z granitu strzegomskiego, z wykuciem napisów upamiętniających pochowanych żołnierzy WP, renowacją elementów metalowych (orzełków, krzyżyków) i osadzeniem na nowych nagrobkach.

Wartość zadania: 221 270,00 zł netto, w tym środki Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w wysokości 174 183,74 zł netto oraz dotacja otrzymana przez Zarząd Cmentarzy Komunalnych od Wojewody Małopolskiego w wysokości 47 086,26 zł netto.

„Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych”

Renowacje grobów zabytkowych na cmentarzach komunalnych oraz opracowanie dokumentacji projektowej rewaloryzacji Starego Cmentarza Podgórskiego. Prace sfinansowane ze środków Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa oraz Gminy Miejskiej Kraków

Poza grobami wojennymi odrestaurowano również liczne zabytkowe pomniki nagrobne.

W ramach prac konserwatorskich realizowanych w roku 2020 na zlecenie ZCK, współfinansowanych ze środków Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa i Gminy, prowadzone były na cmentarzu Rakowickim prace przy 26 zabytkowych pomnikach nagrobnych (nagrobkach i grobowcach), a łączny ich koszt wyniósł 488 198,92 zł. Na cmentarzu Podgórskim odrestaurowano natomiast 4 zabytkowe pomniki nagrobne - wartość tego zadania to 78 227 zł. Były to pomniki:

Na Cmentarzu Rakowickim m.in.

  • grupa dwóch grobowców na pasie 26: grobowiec Rodziny Lasockich i grobowiec Rodziny Lanckorońskich - II etap konserwacji;
  • grobowiec Rodziny Brześciańskich na pasie 3;
  • dwa nagrobki na grobie Franciszka i Kazimierza Matejków na pasie 5;
  • płyta nagrobna na grobie Michała i Salomei Krzyszkowskich oraz Marianny Mianowskiej na pasie 7;
  • grobowiec Rodziny Zonerów na pasie 25.
  • grupa dwóch grobowców na kwaterze IVb: grobowiec Rodziny Bańkowskich oraz grobowiec Pauliny z Wolbeków Budkiewiczowej,
  • grupa trzech grobów na pasie 25: grobowiec Rodziny Kurów, nagrobek na grobie Franciszka Derpowskiego oraz nagrobek na grobie Antoniny Hermans,
  • grobowiec Rodziny Przybylskich na kwaterze U,
  • grobowiec Rodziny Piotrowskich na kwaterze III wraz z upamiętnieniem żołnierzy powstania kościuszkowskiego: Teofila Junoszy Piotrowskiego i Marcina Pade,
  • grobowiec księdza Pawła Zrini Szyryna na pasie 45.

Na Cmentarzu Podgórskim przy ul. Wapiennej

• pomnik nagrobny na grobie Rodziny Kawków, kwatera II a, rząd wschodni (II etap prac),

• grobowiec Stanisława Balickiego i Rodziny Hoszowskich, kwatera I a, rząd południowy,

• pomnik nagrobny na grobie Rozalii Mól kwatera II a, rząd wschodni,

• pomnik nagrobny na grobie Michała Pirożka, kwatera II b, rząd wschodni,

Przy czym w przypadku jednego z nagrobków na cmentarzu Podgórskim oraz dwóch grobowców i jednego nagrobka na cmentarzu Rakowickim był to II etap prac remontowo - konserwatorskich (prace rozpoczęte w 2019 r. zakończone w 2020 r.), natomiast przy kolejnych 2 grobowcach na cmentarzu Rakowickim (na pasie Kb) - w 2020 r. wykonano dopiero 1 etap prac, po uzyskaniu pozwolenia konserwatorskiego będą kontynuowane).

Ponadto na wniosek pani Grażyny Fijałkowskiej przeprowadzono konserwację kapliczki filarowej wraz z krzyżem na cmentarzu komunalnym w Prokocimiu, ul. Bieżanowska. Wartość prac wyniosła 26 100,00 zł (środki z budżetu Gminy Miejskiej Kraków).

W 2020 r. zostało zlecone dodatkowo opracowanie dokumentacji projektowej rewaloryzacji Starego Cmentarza Podgórskiego w Krakowie przy al. Powstańców Śląskich

Wartość zadania to 116 000,00 zł netto, w tym dofinansowanie z NFRZK - 73 080,00 zł (63% wartości zadania) oraz środki Gminy Miejskiej Kraków - 42 920,00 zł (37 % wartości zadania). Na podstawie wykonanej dokumentacji projektowej ZCK wystąpi o wymagane przepisami zezwolenia oraz – w miarę pozyskiwanych środków – jednostka będzie realizowała w kolejnych latach prace na terenie tej zabytkowej nekropolii.

Stary Cmentarz Podgórski jest najstarszym cmentarzem komunalny na terenie obecnego Krakowa. Został założony niedługo po roku 1786. W roku 1996 nekropolie wpisano do rejestru zabytków, a w roku 2008 do Association of Significant Cemeteries in Europe (ASCE) - stowarzyszenia skupiającego najważniejsze cmentarze w Europie.

Modernizacja cmentarza wojskowego na Wzgórzach Krzesławickich. Przedsięwzięcie sfinansowane z dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Wojewody Małopolskiego oraz środków własnych Gminy Miejskiej Kraków i Zarządu Cmentarzy Komunalnych w Krakowie

Obszar Fortu 49 „Krzesławice”, na którego terenie znajduje się cmentarz wojskowy na Wzgórzach Krzesławickich został wpisany do rejestru zabytków w 1995 r. Cmentarz stanowi pomnik mauzoleum ofiar – jest miejscem spoczynku 440 Polaków zamordowanych przez hitlerowców w latach 1939-41.

Inwestycja polegająca na przeprowadzeniu robót budowlano-konserwacyjnych prowadzona jest w dwóch etapach. W pierwszym etapie zakończonym w październiku br. wykonana została renowacja pomnika ze schodami oraz elementami, które temu pomnikowi towarzyszą oraz alejka. Odrestaurowane zostały m.in. rzeźba - będąca integralną częścią pomnika, schody oraz nagrobek z krzyżem. Odnowiono mur oporowy i wykonano słupki z łańcuchami, jak również ogrodzenie. Ponadto, przeprowadzono remont istniejącego ogrodzenia.

W drugim etapie, którego realizacja nastąpi w przyszłym roku planuje się wykonanie remontu konserwatorskiego ok. 170 m ogrodzenia, zieleni niskiej, oraz wymianę oświetlenia i masztów flagowych.

Łączna wartość prac dla realizacji pierwszego etapu wyniosła 614 049,68 zł, w tym:

Dofinansowanie ze środków MKiDN pochodzących z Funduszy Promocji Kultury, w ramach programu „Groby i cmentarze wojenne” – 180 000,00 zł.

Dofinansowanie Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie – 100 000 zł.

Środki własne Gminy Miejskiej Kraków – 300 000,00 zł.

Środki własne Zarządu Cmentarzy Komunalnych w Krakowie – 34 049,68 zł.

Na drugi etap robót MUW w Krakowie zamierza przeznaczyć 150 000 zł, w budżecie Miasta zarezerwowano natomiast 500 000 zł. Ponadto Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie zawnioskował również w tym celu do MKiDN, w ramach ogłoszonego na 2021 rok kolejnego naboru wniosków do programu „Groby i cmentarze wojenne”.


Projekt współfinansowany z Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa